http://www.ecogreens.gr/gr/modules.php? ... topic&t=13
Δεν πάει πολύς καιρός που είχε προκαλέσει σάλο η απόπειρα αφαίρεσης από τη διδακτέα ύλη του βιβλίου της Γλώσσας του Δημοτικού Σχολείου σημαντικών κειμένων που εμφορούνταν από σπουδαίες ιδέες (αγάπη για την ειρήνη, εξέγερση ενάντια στη σκλαβιά). Η απόπειρα εκείνη δεν πέτυχε, οι προτάσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου αποσύρθηκαν μετά τις διαμαρτυρίες, ακολούθησαν όμως άλλα γεγονότα, όπως η λογοκρισία στο διαδίκτυο, η αφαίρεση από το δικτυακό τόπο του Υπουργείου Παιδείας («Εκπαιδευτική Πύλη») θεατρικού κειμένου με θέμα το Πολυτεχνείο.
Όμως η λογοκρισία των σχολικών κειμένων δεν είναι ιδέα μόνο της παρούσας κυβέρνησης. Μόλις λίγα χρόνια πριν, το 2002, με τις «Συμπληρωματικές Οδηγίες για τη διδασκαλία των μαθημάτων στο Δημοτικό Σχολείο», επί κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, αφαιρέθηκαν σημαντικά κείμενα, προφανώς με σκοπιμότητες άλλες, πέρα από την –πραγματική- ανάγκη περιορισμού της διδακτέας ύλης ώστε να προλαβαίνουν τα σχολεία να τελειώνουν τα βιβλία και να υπάρχουν και περιθώρια για επιπλέον διδασκαλία όπου κάθε εκπαιδευτικός κρίνει ότι υπάρχει ανάγκη για το δικό του τμήμα.
Πίσω όμως από αυτή την πραγματική ανάγκη κρύφτηκαν άλλες ανομολόγητες σκοπιμότητες. Διότι πώς αλλιώς μπορεί κανείς να εξηγήσει την αφαίρεση του κειμένου «Ένα Χρηματιστήριο του παλιού καιρού», όπου γινόταν αναφορά στις απάτες που γίνονται στα χρηματιστήρια; Το μεν κείμενο μπορεί να είχε γραφτεί παλιά, όμως είχε προηγηθεί το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου στη χώρα μας, όταν περιουσίες χάθηκαν, άνθρωποι καταστράφηκαν. Η επιλογή της αφαίρεσης λοιπόν του κειμένου που αναφερόταν κριτικά στο Χρηματιστήριο, δεν ήταν καθόλου τυχαία.
Έτσι λοιπόν, μετά από όλα αυτά, αρχίσαμε να ψάχνουμε τι άλλα κείμενα αφαιρέθηκαν τότε, ώστε να διαπιστώσουμε πόσο τυχαία ήταν η επιλογή τους. Κι αμέσως πέσαμε στο κείμενο «Η αυλή μας» της Μαρίας Ιορδανίδου, του οποίου και τα δύο αποσπάσματα αφαιρέθηκαν από τη διδακτέα ύλη του βιβλίου της Γλώσσας της ΣΤ’ Δημοτικού το 2002.
Αξίζει πιστεύουμε να διαβάσουμε ένα απόσπασμα για να διαπιστώσει ο καθένας περί τίνος πρόκειται:
«Ζούμε στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας.
Κι εγώ τώρα κάθομαι σε πολυκατοικία. Έχω ένα εσωτερικό δυάρι στον τρίτο όροφο. Εσωτερικά τα λένε τώρα τα διαμερίσματα που δε βλέπουν στο δρόμο αλλά στην αυλή. Μα και η αυλή πια δε λέγεται αυλή αλλά ακάλυπτος χώρος.
Στις περισσότερες απ’ αυτές τις πολυκατοικίες, που χτίζονται η μια ύστερα απ’ την άλλη, σπάνια θα δεις παράθυρο. Είναι όλο μπαλκονόπορτες και βγαίνουν σ’ ένα μπαλκόνι, που ζώνει την πολυκατοικία ένα γύρο και θυμίζει κατάστρωμα βαποριού.
Όταν ήρθαμε σ’ αυτό το σπίτι, το πρώτο πράμα που πήρε το μάτι μου, σαν βγήκα στο μπαλκόνι, ήταν το αντικρινό μπαλκονάκι, που το είχαν περιτριγυρισμένο με σύρμα ως απάνω και έμοιαζε με κοτέτσι ή κλουβί άγριου ζώου. Μέσα σ’ αυτό το κλουβί τριγύριζε σαν φυλακισμένο αγριμάκι ένα παιδί κάπου τριών χρονών. Σε μια γωνιά του μπαλκονιού ήταν στοιβαγμένα καταγής παιχνίδια. Παναγιά μου και Χριστέ μου! Τι παιχνίδια και κακό είναι αυτό; Μεγάλα αυτοκίνητα από πλαστικό, κούκλες πελώριες, ελέφαντες, άλογα, όλα νεκρά και άψυχα. Το παιδί όμως δε γυρίζει να τα δει. Με τα δυο του χέρια κρατά το κάγκελο και χώνει το μουτράκι του ανάμεσα, προσπαθώντας να δει τις γάτες που τριγυρίζουν κάτω στην πρασιά. Ή προσπαθεί να καντζαρώσει το κάγκελο, να γαντζωθεί από το σύρμα, να σκαρφαλώσει πιο ψηλά. Σίγουρα, αν βγάλουν το σύρμα απ’ αυτό το μπαλκόνι, το παιδάκι θα σκαρφαλώσει στο κάγκελο και θα βρεθεί κάτω, γιατί του έχουν αφαιρέσει την αίσθηση του κινδύνου.
Καλέ, γιατί αυτό το παιδάκι το κρατούνε κλειδωμένο ώρες ολόκληρες πίσω από τα σύρματα;…»
Στη συνέχεια του κειμένου (στο δεύτερο απόσμασμα), η συγγραφέας κι οι εργαζόμενες μητέρες των παιδιών της γειτονιάς παίρνουν πρωτοβουλία και δημιουργούν ένα νηπιαγωγείο για να πηγαίνουν τα μικρά παιδιά τους, ώστε να μην είναι φυλακισμένα με τις ώρες στα διαμερίσματα και τα μπαλκόνια.
Η Μαρία Ιορδανίδου είναι η γνωστή συγγραφέας που έγραψε και τη «Λωξάντρα» που είδαμε σε τηλεοπτική σειρά. Έζησε στον Πειραιά, στην Κωνσταντινούπολη, στη Ρωσία και τελικά εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Το θέμα όμως δεν είναι η συγγραφέας αλλά οι ιδέες του κειμένου. Γιατί μαζί με το κείμενο αφαιρούνται από την ύλη που πρόκειται να διδαχτεί ο προβληματισμός για τις πόλεις του τσιμέντου, για τις πολυκατοικίες, για τη ζωή των παιδιών στις πολυκατοικίες, για την απουσία της φύσης από τις σύγχρονες πόλεις και τα προβλήματα που δημιουργεί στην υγεία αλλά και στην ψυχική ισορροπία, για τις καταστροφικές επιπτώσεις της κυριαρχίας του τσιμέντου. Υπάρχουν έρευνες που κάνουν λόγο για πολλαπλασιασμό της επιθετικότητας των παιδιών και τη δημιουργία συμμοριών στις σχολικές αυλές όπου κυριαρχεί το τσιμέντο.
Κι ακόμη, με την αφαίρεση του δεύτερου μέρους του κειμένου αφαιρούνται κι άλλες σημαντικές ιδέες όπως η έννοια της συμμετοχής στα κοινά, της ενεργοποίησης των πολιτών για τα προβλήματα που τους αφορούν (οι γονείς που μόνοι τους ξεκινάνε και δημιουργούν ένα νηπιαγωγείο για τα παιδιά τους), η έννοια της διεκδίκησης μιας καλύτερης ποιότητας ζωής, η άρνηση της μοιρολατρίας και του ωχαδερφισμού, η ανάγκη της Παιδείας και των σχολείων για τα παιδιά, τους γονείς και για μια καλύτερη κοινωνία.
Αυτές όλες οι ιδέες αφαιρέθηκαν μεμιάς, με την απλή κίνηση της «αφαίρεσης από τη διδακτέα ύλη» του κειμένου «Η αυλή μας» της Μ. Ιορδανίδου, με τις οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.
Προφανώς, το κείμενο (όπως κι ο Δρίμακος που εξεγείρεται ενάντια στη σκλαβιά, οι ιδέες της ειρήνης στο κείμενο του Βενέζη κ.ο.κ.) μπήκε στα σχολικά βιβλία στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν ακόμη γινόταν λόγος για σοσιαλισμό, λαϊκή συμμετοχή, όταν γινόταν κριτική για τις τσιμεντουπόλεις στις οποίες μεγαλώνουμε τα παιδιά μας. Το 2002, όταν ο «εκσυγχρονισμός» έγινε ιδεολογία που αντικατέστησε το σοσιαλισμό, έπρεπε να μάθουμε να ζούμε (και να πεθαίνουμε) στις τσιμεντουπόλεις, χωρίς να μιλάει κανείς για τις απάτες του Χρηματιστηρίου, χωρίς να συμμετέχουν οι πολίτες στα κοινά και να ζητούν να φτιαχτούν νηπιαγωγεία για τα παιδιά. «Εκσυγχρονισμός» ήταν και παραμένει (από τη στιγμή που η κυβέρνηση της ΝΔ δεν έχει αποσύρει τις εν λόγω «Οδηγίες» του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου) η υποταγή στην κυριαρχία του τσιμέντου, τα νηπιαγωγεία στα υπόγεια (όπως στην οδό Ηρώων Πολυτεχνείου στα Χανιά), η έξωση της φύσης από την πόλη και τα σχολικά βιβλία κι εν τέλει από τη ζωή μας, η θυσία της φύσης στο βωμό της ιδιωτικής κερδοσκοπίας με τα ξεπουλήματα των παραλιών (Άγιοι Απόστολοι), δασών κι ελεύθερων χώρων. Το θέμα είναι εάν εμείς αποδεχόμαστε μια τέτοια ζωή κι εάν οι δάσκαλοι αποδέχονται να μη διδάσκονται ιδέες όπως η αγάπη για την ειρήνη και την ελευθερία, η έννοια του ενεργού πολίτη, η άρνηση της υποταγής στις πόλεις του τσιμέντου. Στα πλαίσια της παιδαγωγικής αυτονομίας και ελευθερίας, θεωρούμε αυτονόητο δικαίωμα των δασκάλων να διδάξουν κείμενα που κάποιοι «φωστήρες» αφαιρούν, εφ’ όσον οι ίδιοι το κρίνουν σκόπιμο. Να ξαναβάλουμε τη φύση στη ζωή μας και στα σχολικά βιβλία!
Φώτης Ποντικάκης
* Πρόεδρος του Συλλόγου Δασκάλων & Νηπιαγωγών Ν. Χανίων